2.2 Şarkılarda İstanbul
2.2.5. Dil Bilgisi
I.
| Bekle Bizi İstanbul, Edip Akbayram
Salkım salkım tan yelleri estiğinde Bin bir direkli Haliç’inde akşamlar Boşuna çekilmedi bunca acılar Tophane’nin karanlık sokaklarında Haramilerin saltanatını yıkacağız Boşuna çekilmedi bunca acılar
|
|
1. tan yelleri estiğinde : Tan yelleri estiği zaman ile aynı anlamdadır. Siz de aşağıdaki ifadeleri –diğinde-dığında-duğunda-düğünde eki kullanarak yeniden yazın: a. Ödevlerim bittiği zaman: b. Seni gördüğüm zaman: c. Kitabı okuduğum zaman: 2. Acı çek- etken acı çekil- edilgendir. Her ikisi de aynı anlamı verir ancak birinde özne ben diğerinde özne acı sözcüğüdür. Buna göre siz de aşağıdaki sözcükleri edilgen (pasif) hale getirin:
[Boşuna] acı çekmedim: Boşuna çekilmedi acılar. [Boşuna] kapı açmadım: ………….. …….. ……. [Boşuna] yüzük takmadım. …….. ……. ………..
|
| Teoman – İstanbul’da Sonbahar
Mevsim rüzgarları ne zaman eserse Öper beni annem yanaklarımdan Akşama doğru az-alırsa yağmur Her zaman kolay değil İstanbul bugün yorgun Akşama doğru azalırsa yağmur
|
| 1. Burada yoksun. Senin burada olmanı çok istiyorum : [Ah-keşke-]Burada olsan. Olmayan ama olmasını çok istediğimiz durumlar için –sa eki kullanırız. Keşke cümlenin başında veya sonunda tercihe bağlı olarak kullanılır. Ah sözcüğünün anlamı yoktur. Duyguyu anlatmak için kullanılmış bir ünlemdir.
Annem burada yok. Annemin burada olmasını çok istiyorum: [Ah-keşke-] ……………………….. Burada döner yok. Burada döner olmasını çok istiyorum: [Ah-keşke-] ……………………….. 2. Ne zaman ve o zaman kalıbı : İkincisinin gerçekleşmesi için birinci durumun bazen ortaya çıktığı durumu anlatır. Mevsim rüzgarları estiği zaman hatırlarım : Mevsim rüzgarları çok sık da esebilir. Bu cümleden mevsm rüzgarlarının az veya nadiren estiği anlamını çıkaramıyoruz. Mevsim rüzgarları ne zaman eserse o zaman hatırlarım. : –yani her zaman değil sadece birinci durum gerşekleşince- Bu cümle bize mevsim rüzgarlarının esme sıklığına göre hatırlamanın da gerçekleştiğini anlatıyor.
Uçak geçtiği zaman bina sallanıyor: …………….. Roman okumaya başladığım zama uykum geliyor………..
|
II.
| MFÖ -Bu Sabah Yağmur Var İstanbul’da
Bu sabah yağmur var İstanbul’da/
|
| 1. bile sözcüğü da ile aynı anlmadadır ancak bile’de vurgu ve beklenmezlik durumu daha fazladır. Da ‘ve’ anlamı ayni ek olarak anlamı very. Bile ise beklenmezlik ve şaşırma anlamı verir.
Onların ağlamsını beklemiyordum. Onların ağlamasına şaşırdım: Onlar bile ağladılar . a. Arkadaşımın gelmesini beklemiyordum. Arkadaşımın gelmesine şaşırdım: ……………….. 2. Kimse bilmiyor niye. Cümlesinin edilgen şekli: Bilinmez niye. Kimse görmüyor niye: ……………… Kimse beklemiyor:…………….. |
III.
| Ezgi’nin Günlüğü- İstanbul Gibi
Artık kafam tıklım tıklım kalabalık
Ah bu akşam İstanbul gibiyim halim yok ölmeye
Bir zamanlar ben de çocuktum/
|
| 1. -rdı: eki eskiden yapılan davranış ve alışkanlıkları anlatmak için kullanılır.
Hatırlıyorum: Annen geçmişte camdan bakıyordu: Annem camdan bakardı. Hatırlıyorum. Ben çocukken çok süt içiyordum: ………………………..
2. gibi sözcüğü benzetme yapmak için kullanılır. Cümle sonun ageldiğinde kişi ekleri ile kullanılır. Ben İstanbul’a benziyorum: İstanbul gibiyim. Ben sana benziyorum: ……………….. 3. –meye –maya: mek için anlamı verir.Asıl eylemin yöneldiği ikincil eylemi gösterir. Seni (az) sevmek beni doyurmaz: Sevmeye doyamam. Seni (az) görmek beni doyurmaz: ………………. |
IV.